از گذشته تاکنون، کسب و کارهای بزرگ جهان به دنبال رویکردی بوده‌اند که بتواند اطلاعات مشتریانشان را به شکل بهینه و ساختارمندی تفسیر کند.
همه ما در طول زندگی با انسان‌های مختلفی سروکار داریم، از پدر و مادر گرفته تا دوستان و آشنایان. شناخت و بینش ما نسبت به هر انسان با تجربیات مشترک شکل می‌گیرد؛ اینگونه می‌توانیم علایق و خواسته‌های آن‌ها را بشناسیم و بدانیم از چه چیزی متنفر هستند. در اینجا یک سوال پیش می‌آید، اگر شما با هزاران یا میلیون‌ها انسان در ارتباط بودید، بازهم می‌توانستید علایق و خواسته‌هایشان را شناسایی کنید؟!
این سوال سال‌ها ذهن مدیران بزرگترین کسب‌وکارهای جهان را مشغول کرده بود. از سویی آن‌ها با هزاران یا میلیون‌ها مخاطب ارتباط دارند و از سوی دیگر مجبور هستند همه آن‌ها را بشناسند؛ تنها اینگونه می‌توانند پیشنهادات درستی به مشتریان ارائه کنند و آن‌ها را به سمت خرید سوق دهند.
دیتا ساینس وارد می‌شود
پاسخ به سوال قبل تا پیش از دهه 1960 میلادی غیرممکن به نظر می‌رسید، تا اینکه دیتا ساینس ظهور کرد. در سال 1962 میلادی برای اولین بار جان تاکی مقاله‌ای در مورد علم آمار نوشت و اذغان داشت توسعه این علم تحیر برانگیز است. جان تاکی درست می‌گفت، 15 سال بعد انجمن بین‌المللی محاسبات آماری با هدف پیوند علم آمار با روش‌های کامپیوتری تاسیس شد؛ پس از آن با پیشرفت علم آمار، دیتا ساینس یا علم داده به معنای امروزی آن پدید آمد.
بیشتر بخوانید: دیتا ساینس از آغاز تاکنون
کسب و کارها و دیتا ساینس
جالب است بدانید اولین حوزه‌ای که دیتا ساینس به آن نفوذ کرد و اتقافا موفق هم بود، کسب‌وکارها بودند. در سال 1944 اخباری توسط مجله Business Week منتشر شد که نشان می‌داد برخی از کسب و کارها در تلاش‌اند با جمع‌آوری حجم عظیمی از اطلاعات مخاطبان، روش‌های بازاریابی نوینی را خلق کنند. بعدها چنین اطلاعاتی کلان داده‌ها (Big Data) نام گرفتند.
پیش از خلق کلان داده‌ها نیاز خاصی به علم داده مشاهده نمی‌شد؛ زیرا تا آن زمان حجم قابل توجهی از اطلاعات وجود نداشت که روش‌های آماری کلاسیک در محاسبه و تحلیل آن‌ها عاجز باشند. این کلان داده‌ها بودند که باعث شهرت دیتا ساینس در کسب و کار و سایر حوزه‌ها شدند.
کاربرد دیتا ساینس در کسب و کارهای موفق
با معرفی نحوه ورود دیتا ساینس در کسب و کارها، نوبت آن است که کاربردهای این دانش را بررسی کنیم. در ادامه موفق‌ترین کسب و کارهای ایران و جهان که از دیتا ساینس استفاده می کنند را معرفی و کاربرد این دانش در هر یک بررسی می‌کنیم.
دیتا ساینس در آمازون
اگر با فروشگاه‌های اینترنتی آشنا باشید، احتمالا نام آمازون به گوشتان خورده است. آمازون بزرگترین آنلاین شاپ جهان است و مشتریانی در سراسر جهان دارد؛ جالب است بدانید خالص فروش آمازون در سال 2023 معادل 538 میلیارد دلار بوده است (یعنی چیزی بیش از 5 برابر کل بودجه ایران در سال 1402!)
آمازون چطور اطلاعات میلیون‌ها مشتری خود را دسته‌بندی و رفتار هریک را پیش‌بینی می‌کند؟ این شرکت روزانه با سیلی از اطلاعات مشتریان مواجه است، به نظر شما می‌تواند تمامی این اطلاعات را توسط روش‌های آمار کلاسیک و نیروی انسانی مورد بررسی قرار دهد؟! پاسخ خیر است.
دیتا ساینس در کسب و کار آمازون به یاری مدیران آمده است. کمپانی آمازون با استفاده از این دانش کلان داده‌های مشتریان را تجزیه و تحلیل می‌کند؛ سپس با الگوریتم‌های یادگیری ماشین رفتار آنان را در زمینه‌های مختلف شناسایی می‌کند.
برخی از کاربردهای دیتا ساینس در آمازون عبارتند از:
- شناخت علایق مشتریان و ارائه پیشنهادات خرید به آن‌ها
- شناسایی مشتریان ناراضی
- ارائه کد تخفیف و جذب مخاطبانی که فعالیت اندکی دارند
- شناسایی مشتریان وفادار و ارائه طرح‌های ویژه
- تعریف قدرت خرید مشتری برای کسب و کار
دیتا ساینس در دیجی کالا
دیجی کالا بزرگترین فروشگاه اینترنتی ایران و دومین سایت پربازدید کشور است. دیجی کالا فعالیتی مشابه آمازون دارد، با این تفاوت که محدوده فعالیت آن به ایران محدود می‌شود. این کسب و کار نیز میلیون‌ها مخاطب دارد و روزانه هزاران نفر از آن خرید می‌کنند.
اگرچه دیتا ساینس هنوز آنچنان که شایسته است در ایران مورد توجه قرار نگرفته، اما کسب و کارهای بزرگی مانند دیجی کالا از آن استفاده می‌کنند. کاربردهای دیتا ساینس در کسب و کار دیجی کالا تقریبا مشابه آمازون است.
بیشتر بخوانید: مسیر یادگیری دیتا ساینس
دیتا ساینس در اسنپ
اکثر ایرانیان تابه‌حال حداقل یکبار از اسنپ استفاده کرده‌اند. این تاکسی اینترنتی از اپلیکشین اوبر کپی‌برداری شده و موفقیت چشمگیری کسب کرده است. جالب است بدانید ناوگان اسنپ بیش از 3 میلیون راننده دارد.
اسنپ نیز به طور گسترده‌ای از علم داده استفاده می‌کند تا بتواند قیمت و شرایط کرایه تاکسی را بهینه کند. برخی از کاربردهای دیتا ساینس در کسب و کار اسنپ عبارتند از:
- شناسایی رفتار مسافران و میزان استفاده از اسنپ
- شناسایی مکان‌های پرتردد و کم تردد شهر
- توضیع عادلانه مسافران در میان رانندگان
- تعیین کرایه در ساعات مختلف روز
- بررسی عملکرد رانندگان بر اساس امتیازات و نظرات دریافتی
- شناسایی رفتار رانندگان
دیتا ساینس در دیوار
دیوار برترین اپلیکیشن انتشار آگهی خرید و فروش کالای دست دوم و نو در کشور است. این اپلیکیشین نیز طیف وسیعی از کابران را در خود جای داده و روزانه اطلاعات بسیاری از آن‌ها دریافت می‌کند که همگی باید طبقه‌بندی و تفسیر شوند.
تا به حال از خود پرسیده‌اید که دیوار چگونه آگهی شما را منتشر می‌کند. روزانه هزاران آگهی توسط کاربران در این پلتفرم منتشر می‌شود که دسته بندی همه آن‌ها توسط نیروی انسانی کاری غیرممکن است؛ بنابراین دیوار نیز از علم داد در کسب و کار خود بهره می‌برد و با الگوریتم‌های یادگیری ماشین بخشی از نیاز خود به نیروی انسانی را برطرف می‌کند؛ با این کار سرعت انتشار آگهی و رضایت مشتریان افزایش می‌یابد.
برخی از کاربردهای علم داده در دیوار عبارتند از:
- شناسایی و دسته بندی آگهی‌های در حال انتشار
- تشخیص محتوای نامناسب و حذف آن
- شناسایی رفتار مشتریان و آگهی‌های مورد علاقه آن‌ها
- تطبیق آگهی‌های مشتریان با محدوده جغرافیایی آن‌ها
- طبقه‌بندی و رسیدگی به انتقادات و شکایات مشتریان
دیتا ساینس در اینستاگرام
کمپانی متا به عنوان صاحب اپلیکیشن اینستاگرام، یکی از شرکت‌های پیشرو در زمینه دیتا ساینس است. اینستاگرام امروزه بیش از یک میلیارد کاربرد در سراسر جهان دارد و روزانه میلیون‌ها نفر از آن بازدید می‌کنند. حجم اطلاعات دریافتی از این تعداد مخاطب آنقدر زیاد است که حتی با جدیدترین سیستم‌های مدیریت داده و الگوریتم‌های یادگیری ماشین هم به سختی قابل مدیریت هستند، چه برسد به روش‌های آماری کلاسیک.
اگر در اینستاگرام فعالیت داشته‌اید، احتمالا متوجه تطابق پست‌های اکسپلور با علایق‌تان شده‌اید. دیتا ساینس در کسب و کار شرکت متا نقش بسزایی دارد و محصول اصلی این شرکت یعنی اینستاگرام تماماً به آن وابسته است. برخی از مهم‌ترین کاربردهای دیتا ساینس در کسب و کار این شرکت عبارتند از:
- شناسایی رفتار مخاطبان و علایق آن‌ها
- خوشه‌بندی مخاطبان با علایق مشابه
- چیدمان منحصر به فرد صفحه اکسپلور هر مخاطب
- نمایش دنباله‌ای از پست‌های مرتبط
- شناسایی محتوای نامناسب
- شناسایی کپی رایت
- بررسی عملکرد کاربران
- شناسایی پست‌های جذاب و مخاطب‌پسند
دیتا ساینس در طاقچه
طاقچه معروف‌ترین سایت فروش کتاب چاپی و الکترونیکی در ایران است. تیم طاقچه جهت بهبود ارائه خدمات به مشتریان از علم داده استفاده می‌کند. برخی از کاربردهای دیتا ساینس در کسب و کار طاقچه عبارتند از:
- دسته بندی کتاب‌های سایت
- دسته بندی مخاطبان با توجه به علایق
- پیشنهاد کتاب مطابق با سلیقه مخاطب
- شناسایی مخاطبان کم بازدید و ارسال کد تخفیف
- شناخت مشتریان وفادار و برگزاری طرح‌های ویژه
- تشویق مخاطب به مطالعه در بازه‌های زمانی معین
بیشتر بخوانید: معرفی و بررسی ۱۰ سایت و منبع معتبر برای دیتا ساینس کارها
جمع بندی
در این مقاله با کاربرد دیتا ساینس در کسب و کارها آشنا شدید و مثال‌های عملی آن را نیز مشاهده کردید. در عصر تکنولوژی، کسب و کارهایی موفق هستند که با علوم جدید آشنا باشند و از آن‌ها در راستای پیشرفت خود بهره ببرند. اگر شما نیز صاحب شرکت یا کسب و کاری نوپا هستید، بهتر است به دنبال استفاده از دیتا ساینس در کسب و کار خود باشید.