یکی از مهم‌ترین مفاهیم در برنامه‌نویسی با زبان PHP، توابع (functions) هستند؛ ابزارهایی قدرتمند که به کمک آن‌ها می‌توان کدهایی منظم، قابل استفاده مجدد و خواناتر نوشت. توابع php این امکان را فراهم می‌کنند تا یک بار یک قطعه کد بنویسید و بارها از آن استفاده کنید، بدون نیاز به تکرار. درک درست از نحوه تعریف و به‌کارگیری توابع، مهارت کدنویسی شما را ارتقا می‌دهد و در مدیریت پروژه‌های بزرگ نیز بسیار مؤثر است. در این مقاله از بلاگ کندو، با آموزش توابع php از تعریف ساده یک تابع گرفته تا معرفی توابع کاربردی و مهم PHP، با مثال‌های قابل درک و توضیح دقیق همراهتان خواهیم بود. اگر به دنبال یادگیری کامل توابع php هستید، این مقاله نقطه شروع خوبی برای شماست.
تعریف تابع در PHP
زبان php چیست؟ یک زبان برنامه‌نویسی سرور است که برای توسعه وب استفاده می‌شود و دارای تاریخچه غنی از رشد و بهبود است. در زبان برنامه‌نویسی PHP، توابع ابزاری هستند که به شما کمک می‌کنند یک بار قطعه‌ای از کد را بنویسید و هر زمان که نیاز داشتید، فقط با نام آن تابع آن را فراخوانی کنید. این کار باعث می‌شود کدهای شما کوتاه‌تر، مرتب‌تر و قابل فهم‌تر باشند. به‌طور ساده، می‌توان گفت که تابع مثل یک دستگاه خودکار است: ورودی‌هایی به آن می‌دهید، عملیاتی انجام می‌دهد و در نهایت نتیجه‌ای به شما بازمی‌گرداند. همچنین میتوانید برای اطلاعات بیشتر مطلب پیش نیاز php چیست؟ را بخوانید.
برای تعریف یک توابع php، باید ابتدا نامی برای آن انتخاب کنید. سپس مشخص می‌کنید که تابع شما چه اطلاعاتی نیاز دارد (که به آن‌ها پارامتر گفته می‌شود) و چه کاری قرار است انجام دهد. مثلاً میتوانید تابعی تعریف کنید که دو عدد را با هم جمع بزند، یا پیامی را چاپ کند. این تعریف تنها یک بار انجام می‌شود و در هر جای برنامه که بخواهید، میتوانید آن تابع را صدا بزنید.
توابع می‌توانند خروجی مشخصی داشته باشند یا صرفاً کاری را انجام دهند بدون آنکه چیزی برگردانند. همچنین امکان دارد که در زمان تعریف تابع، برای پارامترهای آن مقادیر پیش‌فرض تعیین شود تا اگر کاربر مقداری ارائه نداد، آن مقدار پیش‌فرض استفاده شود.
در آموزش توابع در PHP همچنین یاد می‌گیریم که برخی توابع می‌توانند خودشان را فراخوانی کنند که به آن‌ها توابع بازگشتی گفته می‌شود. این نوع توابع برای انجام کارهایی مانند محاسبه فاکتوریل یا پیمایش ساختارهای تودرتو بسیار مفید هستند.
یکی دیگر از قابلیت‌های مهم، استفاده از توابع در کار با متن‌ها (رشته‌ها) و اعداد است. PHP مجموعه‌ای گسترده از توابع رشته ای در php و توابع ریاضی را به صورت آماده در اختیار ما قرار می‌دهد که استفاده از آن‌ها باعث صرفه‌جویی در زمان و افزایش دقت کدنویسی می‌شود.
در مجموع، درک دقیق نحوه تعریف و استفاده از توابع php، پایه‌ای محکم برای تبدیل شدن به یک برنامه‌نویس حرفه‌ای در PHP خواهد بود. برای یادگیری میتوانید از یک دوره php شروع کنید. در ادامه مقاله به معرفی برخی از توابع مهم php می‌پردازیم تا بیشتر با کاربردهای واقعی آن‌ها آشنا شوید.
انواع توابع در php
در زبان PHP توابع مختلفی وجود دارند که می‌توان آن‌ها را از نظر نوع و کاربرد دسته‌بندی کرد. در ادامه، انواع توابع در PHP را نام می‌بریم و هرکدام را با توضیحی کوتاه و ساده معرفی میکنیم:
توابع داخلی (Built-in Functions)
توابع داخلی، همان توابعی هستند که خود زبان PHP آن‌ها را به‌صورت پیش‌فرض ارائه می‌دهد. این توابع برای انجام کارهای متداول مثل کار با رشته‌ها، تاریخ، آرایه‌ها، فایل‌ها و عملیات ریاضی به کار می‌روند. نیازی به تعریف مجدد آن‌ها نیست و کافی است با نام آن‌ها و نحوه استفاده آشنا باشید. مثلاً تابع strlen برای محاسبه طول یک رشته و تابع array_push برای افزودن عناصر به آرایه استفاده می‌شود. لیست توابع PHP داخلی بسیار گسترده است و تقریباً برای هر نوع نیاز روزمره در برنامه‌نویسی، تابعی آماده دارد.
توابع کاربرساز (User-defined Functions)
این دسته از توابع php را خود برنامه‌نویس تعریف می‌کند. وقتی قطعه‌ای از کد چند بار در برنامه تکرار می‌شود، بهتر است آن را به شکل یک تابع بازنویسی کنیم. با تعریف تابع کاربرساز میتوانید کدهای خود را مرتب‌تر، قابل‌فهم‌تر و قابل‌استفاده مجدد کنید. مثلاً می‌توان تابعی ساخت که وضعیت سفارش مشتری را بررسی کند یا مالیات یک محصول را محاسبه نماید. توابع کاربرساز یکی از پایه‌های مهم در آموزش توابع در PHP هستند.
توابع بازگشتی (Recursive Functions)
توابع بازگشتی، توابعی هستند که درون خودشان، خودشان را فراخوانی می‌کنند. این ساختار بیشتر برای مسائلی به کار می‌رود که نیاز به تکرار دارند، مانند محاسبه فاکتوریل یک عدد یا پیمایش ساختار درختی. البته استفاده از این نوع توابع نیاز به دقت دارد تا برنامه دچار حلقه بی‌پایان نشود. توابع بازگشتی در PHP نشان‌دهنده قدرت منطق برنامه‌نویسی در حل مسائل پیچیده هستند. برای مطالعات جامع تر پیشنهاد میکنیم مقاله آموزش حلقه ها در php به زبان ساده را نیز از بلاگ ما مطالعه کنید.
توابع رشته‌ای در PHP (String Functions)
زبان PHP مجموعه‌ای غنی از توابع برای کار با رشته‌ها (متن‌ها) دارد. این توابع به شما کمک می‌کنند تا متن‌ها را بررسی، ویرایش، جست‌وجو، جایگزینی یا مقایسه کنید. توابعی مانند substr (برش متن)، str_replace (جایگزینی)، و strpos (یافتن موقعیت یک عبارت) از جمله پرکاربردترین‌ها هستند. اگر با داده‌های متنی زیاد سروکار دارید، شناخت توابع کار با رشته در PHP بسیار ضروری است.
توابع ریاضی در php
برای انجام محاسبات عددی، PHP توابع ریاضی متنوعی در اختیار دارد. از محاسبات ساده مثل جمع و تفریق تا عملیات پیچیده مانند لگاریتم، ریشه‌گیری، توان، مقدار تصادفی و… همه توسط توابع آماده قابل انجام است. توابعی مثل abs (قدر مطلق)، round (گرد کردن)، و rand (تولید عدد تصادفی) بسیار پرکاربردند. این توابع بخشی از توابع کاربردی PHP هستند که در اغلب پروژه‌ها استفاده می‌شوند.
توابع شرطی یا تصمیم‌گیری
گرچه از نظر ساختار تفاوت زیادی با سایر توابع ندارند، اما برخی توابع php برای بررسی شرایط و بازگرداندن نتایج متفاوت استفاده می‌شوند. مثلاً توابعی که بررسی می‌کنند آیا متغیری تهی است یا نه، یا آیا یک فایل وجود دارد یا نه. توابعی مثل empty(), isset(), و file_exists() از این گروه هستند. این توابع به تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه در جریان اجرای کد کمک می‌کنند.
توابع پرکاربرد و کاربردی PHP
در بین تمام دسته‌های بالا، برخی توابع به دلیل کاربرد زیادشان در هر پروژه‌ای استفاده می‌شوند. این توابع که تحت عنوان «توابع پرکاربرد PHP» شناخته می‌شوند، شامل ترکیبی از توابع رشته‌ای، ریاضی، آرایه‌ای، و… هستند. شناخت این توابع php به شما کمک می‌کند سریع‌تر و حرفه‌ای‌تر کدنویسی کنید. توابعی مثل explode، implode، in_array و json_encode از جمله این مواردند.
نحوه استفاده از توابع php
در زبان PHP، توابع ابزارهایی هستند که به شما کمک می‌کنند مجموعه‌ای از دستورات را یک‌بار تعریف کرده و چندین بار در جاهای مختلف پروژه اجرا کنید. استفاده از توابع باعث می‌شود کد شما مرتب، قابل فهم، و قابل نگهداری باشد. فرآیند استفاده از توابع در PHP به طور کلی شامل سه مرحله است:
تعریف تابع
ابتدا باید تابع را تعریف کنید. برای این کار، نامی برای تابع در نظر می‌گیرید و مشخص می‌کنید که این تابع چه کاری انجام دهد. تعریف تابع یعنی گفتن اینکه “وقتی این تابع فراخوانی شود، چه کارهایی انجام دهد”.
در تعریف تابع میتوانید ورودی‌هایی در نظر بگیرید (مثل عدد یا متن) که تابع بر اساس آن‌ها عملی انجام دهد.
مثال واقعی:
فرض کنید یک تابع برای محاسبه مالیات تعریف کرده‌اید. شما ورودی قیمت محصول را به تابع می‌دهید و تابع، مالیات را حساب می‌کند.
ارسال ورودی به تابع (پارامتر)
بسیاری از توابع php برای اینکه کاری انجام دهند، نیاز به اطلاعات ورودی دارند. این ورودی‌ها را پارامتر یا آرگومان می‌نامند. وقتی تابعی طراحی می‌کنید، میتوانید مشخص کنید که چند ورودی بگیرد و چه نوع داده‌ای باشند (عدد، متن، لیست و …).
مثال واقعی:
تابعی دارید برای بررسی تعداد کاراکترهای یک متن. متن را به عنوان ورودی می‌دهید، و تابع تعداد حروف را به شما برمی‌گرداند.
فراخوانی تابع (Call Function)
بعد از اینکه تابع را تعریف کردید، هر زمان بخواهید از آن استفاده کنید، باید آن را “فراخوانی” کنید. یعنی اسم تابع را صدا بزنید و اگر لازم باشد ورودی‌هایی به آن بدهید. با این کار، تابع اجرا می‌شود و خروجی آن را در اختیار خواهید داشت.
مثال واقعی:
فرض کنید تابعی به نام تبدیل_درجه_به_سانتیگراد دارید. با وارد کردن مقدار درجه و اجرای تابع، نتیجه نهایی یعنی دمای تبدیل‌شده را دریافت می‌کنید.
بازگرداندن نتیجه (Return Value)
بعضی از توابع پس از انجام کار، یک نتیجه تولید می‌کنند. مثلاً محاسبه جمع دو عدد، یا تبدیل متن به حروف بزرگ. این نتیجه با استفاده از دستور «بازگرداندن» (Return) به جایی که تابع فراخوانی شده، فرستاده می‌شود.
مثلاً تابعی که بررسی می‌کند آیا رمز عبور کاربر قوی است یا نه، در نهایت یک جواب “درست” یا “نادرست” به شما برمی‌گرداند.
چند نکته مهم درباره استفاده از توابع php
- میتوانید از یک تابع چندین بار در یک برنامه استفاده کنید، بدون اینکه نیاز به نوشتن دوباره‌ی کد داخل تابع باشد.
- اگر توابع را درست تعریف و استفاده کنید، نگهداری و توسعه کد در آینده بسیار راحت‌تر می‌شود.
- حتی میتوانید از توابع تو در تو استفاده کنید؛ یعنی خروجی یک تابع را به‌عنوان ورودی تابع دیگر بدهید.
- استفاده از نام‌های معنادار برای توابع به خوانایی کد کمک زیادی می‌کند.
سخن آخر
توابع در زبان php یکی از پایه‌ای‌ترین و در عین حال قدرتمندترین ابزارها برای ساخت کدی منظم، قابل‌فهم و قابل‌استفاده مجدد هستند. با تعریف توابع، می‌توان از تکرار کد جلوگیری کرد، ساختار برنامه را ساده‌تر نمود و خطاها را به حداقل رساند. در این مقاله با نحوه تعریف و استفاده از توابع، انواع آن‌ها، و نقش کلیدی‌شان در توسعه پروژه‌های PHP آشنا شدیم. چه توابع از پیش‌ساخته (توابع رشته‌ای، ریاضی و…) و چه توابعی که خودتان تعریف می‌کنید، همه آن‌ها به شما کمک می‌کنند تا با صرف زمان کمتر، کدی حرفه‌ای‌تر و کاراتر بنویسید. یادگیری و استفاده درست از توابع، یکی از گام‌های مهم برای تبدیل شدن به یک برنامه‌نویس PHP توانمند است.
سوالات متداول
در ادامه به چند پرسش متداول در این زمینه پاسخ می‌دهیم:
تفاوت بین توابع داخلی و کاربرساز چیست؟
توابع داخلی توسط خود زبان PHP ارائه شده‌اند (مانند strlen)؛ اما توابع کاربرساز را برنامه‌نویس بر اساس نیاز خودش تعریف می‌کند.
آیا می‌توان به یک تابع در PHP آرگومان داد؟
بله، میتوانید هنگام تعریف تابع، پارامتر تعیین کنید و هنگام فراخوانی، مقدار به آن ارسال کنید.
توابع بازگشتی در PHP چه هستند؟
توابعی هستند که درون خودشان دوباره خودشان را فراخوانی می‌کنند و معمولاً برای حل مسائل تکرارشونده مانند فاکتوریل استفاده می‌شوند.
آیا توابع در PHP می‌توانند مقدار بازگشتی داشته باشند؟
بله، با استفاده از دستور return می‌توان مقداری را از تابع به بیرون بازگرداند.
آیا می‌توان پارامتر پیش‌فرض برای توابع تعیین کرد؟
بله، در PHP میتوانید برای پارامترها مقدار پیش‌فرض مشخص کنید تا هنگام عدم ارسال مقدار، از آن استفاده شود.
